'ഭാനുമതി'— അഗ്നിയിലും കണ്ണീരിലും ഉദിച്ച രാജ്ഞി
ഭാഗം 1 – അഗ്നിയുടെ മകൾ
ആ രാത്രി കലിംഗത്തിലെ ആകാശം പ്രക്ഷുബ്ധമായിരുന്നു. ഇടിമുഴക്കം ഭൂമിയെ വിറകൊള്ളിച്ചു, മിന്നലുകൾ ചിത്രസേന രാജാവിന്റെ വെളുത്ത കൊട്ടാരമതിലുകളിൽ തീ വരച്ചു. പ്രകൃതിയുടെ ഈ കോപം, ഒരു മഹാമാറ്റത്തിന്റെ സൂചനയായിരുന്നു. രാജകീയ ശയ്യയിൽ, കലിംഗപത്നി ഒരു പിഞ്ചുകുഞ്ഞിന് ജന്മം നൽകി.
അവൾ ജനിച്ചപ്പോൾ, പേമാരി ശാന്തമാവുകയും ആകാശത്തിന്റെ ഒരു കോണിൽ മാത്രം പൂർണ്ണചന്ദ്രൻ രക്തവർണ്ണത്തിൽ തിളങ്ങുകയും ചെയ്തു. കുഞ്ഞിന്റെ കരച്ചിലിന്, ആ കൊടുങ്കാറ്റിന്റെ മുഴക്കം ഉണ്ടായിരുന്നു.
ജ്യോതിഷി, ആ കുഞ്ഞിനെ തൊട്ടുനിന്നുകൊണ്ട്, വിറയ്ക്കുന്ന ശബ്ദത്തിൽ പ്രവചിച്ചു:
“അവൾ അഗ്നിയുടെ രക്തത്തിൽ നിന്നാണ് ജനിച്ചത്. അവളുടെ ജീവൻ ഒരു യാഗമാണ്. അവളുടെ തീക്ഷ്ണമായ പ്രണയവും, വീണുപോകാത്ത അഹങ്കാരവും ഈ ലോകത്തിലെ ധർമ്മത്തെയും അധർമ്മത്തെയും ഒരുപോലെ പരീക്ഷിക്കും. അവൾ യുദ്ധത്തിന്റെ നടുവിൽ സമാധാനത്തിന്റെ നാളം തെളിക്കും.”
'ഭാനുമതി' എന്ന ആ പേര് കലിംഗത്തിലെ വായുവിൽ തീയുടെയും പ്രകാശത്തിന്റെയും പ്രതിജ്ഞയായി മാറി.ബാല്യത്തിൽ, മറ്റു രാജകുമാരിമാർ പൂന്തോട്ടത്തിലെ ശീതളച്ഛായയിൽ കഥകൾ കേട്ടിരുന്നപ്പോൾ, ഭാനുമതി വാളും പുസ്തകവും ഒരുപോലെ പ്രണയിച്ചു. അവൾ കലിംഗത്തിന്റെ പുരാതന കളരികളിൽ അസ്ത്രങ്ങളെ പ്രണയിച്ചു, രാജകീയ ഗ്രന്ഥശാലയിലെ താളിയോലകളിൽ കവിതകളെ ആരാധിച്ചു. അവൾ ഒരു യോദ്ധാവും അതോടൊപ്പം ഒരു കവയിത്രി കൂടിയായിരുന്നു. രാജകുമാരിമാർക്ക് ആയോധനകല അഭ്യസിക്കാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യം അപൂർവമായിരുന്ന ആ യുഗത്തിൽ, ഭാനുമതിയുടെ വാൾമുനയിൽ അവൾ തന്റെ വ്യക്തിത്വം എഴുതിവെച്ചു.
അവളുടെ കണ്ണുകളിൽ, ആകാശത്തിന്റെ നീലിമയിൽ കലർന്ന അഗ്നിയുടെ ജ്വാല ഉണ്ടായിരുന്നു. എങ്കിലും, ആ ഹൃദയത്തിൽ അളവറ്റ കരുണ നിറഞ്ഞു. അവൾ ശത്രുവിന്റെ നേരെ വാൾ എടുത്ത് നിന്നാൽ പോലും, വഴിയരികിൽ വിശക്കുന്ന ഒരു അനാഥ ബാലനെ കണ്ടാൽ, ആ കണ്ണുകൾ കണ്ണീരിൽ നനയുന്നവയായിരുന്നു.
അവളുടെ പ്രശസ്തി നാടെങ്ങും പരന്നു. കലിംഗത്തിലെ കാവൽക്കാർ പോലും മന്ത്രിച്ചു: “ഭാനുമതി അഗ്നിയിലേയ്ക്ക് നോക്കിയാൽ, ആ അഗ്നി പോലും അവളുടെ പരിശുദ്ധിയിൽ ശാന്തമാകും. അവൾക്ക് അഗ്നിയേ പേടിയില്ല, കാരണം അവൾ തന്നെയാണല്ലോ അഗ്നി.”
ബാല്യത്തിൽ ഭാനുമതിക്ക്‌ തന്റെ ഭാവിയെക്കുറിച്ചോ, താൻ ഒരിക്കൽ ആരാകുമെന്നതിനെക്കുറിച്ചോ യാതൊരു ധാരണയുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഈ കലിംഗം തന്നെ തന്റെ ജീവിതമന്ദിരമാകില്ലെന്ന കാര്യം അന്നു അവൾക്കറിയില്ലായിരുന്നു.
ഭാനുമതിയുടെ പിതാവ് കലിംഗ രാജ്യത്തിന്റെ രാജാവായ ചിത്രസേനൻ ആയിരുന്നു. മാതാവ്, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ധർമ്മപത്നിയും, സതീത്വത്തിന്റെയും സൗന്ദര്യത്തിന്റെയും പ്രതീകവുമായ കാമരാജി. ചിത്രസേന മഹാരാജാവ് ശക്തനും എന്നാൽ വിവേകിയുമായ ഒരു ഭരണാധികാരിയായിരുന്നു. കലിംഗത്തിലെ ജനങ്ങൾക്ക് അദ്ദേഹം ഒരു അഭയകേന്ദ്രം ആയിരുന്നു. വാത്സല്യത്തിന്റെ കാര്യത്തിൽ അദ്ദേഹം ഒരു സാധാരണ അച്ഛനെപ്പോലെ, ഭാനുമതിയുടെ എല്ലാ കഴിവുകൾക്കും പിന്തുണ നൽകി. മകൾക്ക് ആയോധനകല അഭ്യസിക്കാൻ അദ്ദേഹം സ്വാതന്ത്ര്യം നൽകിയത്, തന്റെ രാജ്യത്ത് സ്ത്രീകളുടെ ശക്തിക്ക് അദ്ദേഹം നൽകിയ വിലയുടെ അടയാളമായിരുന്നു.
രാജ്ഞിയായ കാമരാജി, സൗന്ദര്യത്തോടൊപ്പം കരുണയും ധർമ്മബോധവും ഉള്ള സ്ത്രീയായിരുന്നു. ഭാനുമതിയുടെ ഹൃദയത്തിൽ കരുണയുടെ അംശം നിറച്ചത് അമ്മയായിരുന്നു. ഒരുവശത്ത് മകൾക്ക് വാളെടുക്കാൻ അനുവാദം നൽകിയെങ്കിലും, മറുവശത്ത് രാജകീയമായ എല്ലാ വിനയവും സംസ്കാരവും പകർന്നു നൽകി അവളെ വളർത്തി.
കലിംഗത്തിലെ കൊട്ടാരത്തിൽ ഭാനുമതിയുടെ വളർച്ച സൂര്യനെപ്പോലെ ആയിരുന്നു; ഓരോ ദിവസവും തേജസ്സ് കൂടുന്ന, പക്ഷെ ശാന്തമായ പ്രകൃതം. ഭാനുമതി പതിനാറ് വയസ്സ് തികഞ്ഞപ്പോൾ, അവളുടെ സൗന്ദര്യം കലിംഗത്തിന്റെ അതിരുകൾ ഭേദിച്ച്, ദൂരദേശങ്ങളിലെ രാജാക്കന്മാരുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിൽ എത്തി. അവളുടെ താമരയിതൾ പോലുള്ള ഉടൽ , മാൻപേടയുടെ നടത്തം, കടുപ്പമേറിയ വാൾമുന കണ്ണുകൾ എന്നിവ അവളെ കേവലം സുന്ദരി എന്നതിൽ നിന്ന് മാറ്റി ഒരു രാജകീയ പ്രതിഭ ആക്കി മാറ്റി. അവൾക്ക് ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട വിനോദമായിരുന്നു ചതുരംഗം . വെറും കളി എന്നതിലുപരി, അവൾ അത് യുദ്ധതന്ത്രമായും ഭരണനൈപുണ്യമായും കണ്ടു. ഭാനുമതി ചതുരംഗം കളിക്കാൻ ഇരുന്നാൽ, രാജാവ് ചിത്രസേനൻ പോലും തോറ്റുപോകുമായിരുന്നു. മകളുടെ ഈ തന്ത്രപരമായ ബുദ്ധി കണ്ടാണ് ചിത്രസേനൻ മനസ്സിലാക്കിയത്:
"ഇവൾ ഒരു സാധാരണ രാജ്ഞിയാകാൻ ജനിച്ചതല്ല. ഇവൾക്ക് മഹായുദ്ധങ്ങളുടെ തന്ത്രം മെനയാനുള്ള കഴിവുണ്ട്. ഇവളെ ഉൾക്കൊള്ളാൻ സാധിക്കുന്ന ഒരു വീരപുരുഷന് മാത്രമേ ഇവളെ വിവാഹം കഴിക്കാൻ സാധിക്കൂ."
ഒരു വസന്തകാല സന്ധ്യയിൽ, ചിത്രസേനൻ രാജ്ഞി കാമരാജിയുടെ അടുത്ത് ഇരുന്നു. പൂന്തോട്ടത്തിൽ അപ്പോൾ ഭാനുമതി, തന്റെ തോഴിയായ സുപ്രിയക്കൊപ്പം വാളെടുത്ത് അഭ്യാസം ചെയ്യുകയായിരുന്നു. അവളുടെ വാളിന്റെ മിന്നൽ രാജാവിന്റെ കണ്ണിൽ പതിഞ്ഞു.
ചിത്രസേനൻ നെടുവീർപ്പിട്ടു: “കാമരാജീ, നമ്മുടെ മകൾ... അവൾ തീയാണ്. ആ അഗ്നിയുടെ ചൂട് നമുക്കിനി അധികകാലം പിടിച്ചുനിർത്താൻ സാധിക്കില്ല. അവൾ വളർന്നു, ചതുരംഗപ്പലകയിലെ രാജ്ഞി ആയിരിക്കുന്നു. ഈ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ശക്തനായ, അവളെ സ്നേഹിക്കാനും ഒപ്പം വെല്ലുവിളിക്കാനും സാധിക്കുന്ന, ഒരു ഭരണാധികാരിയെ അവൾക്ക് ലഭിക്കേണ്ടിയിരിക്കുന്നു.”
കാമരാജി കണ്ണുകൾ തുടച്ചു: “അവൾക്ക് ഭയം എന്തെന്നറിയില്ല. പക്ഷേ, ഞാൻ ഒരു അമ്മയാണ്. ഈ തീക്ഷ്ണമായ സ്വഭാവം അവളെ യുഗസന്ധിയുടെ നടുവിലേക്ക് എത്തിക്കുമോ എന്ന് ഞാൻ ഭയക്കുന്നു. അവളുടെ വിവാഹത്തിലൂടെയെങ്കിലും അവൾക്ക് ശാന്തി ലഭിക്കണം.”
അങ്ങനെ, ഭാനുമതിയുടെ അതിരുകടന്ന സൗന്ദര്യം, ആഴമേറിയ അറിവ്, യോദ്ധാവിന്റെ ധൈര്യം, ഒപ്പം ചതുരംഗത്തിലെ അവളുടെ ചാണക്യബുദ്ധി എന്നിവയെല്ലാം ചേർന്ന്, മാതാപിതാക്കളെ ആ തിരുമാനത്തിൽ എത്തിച്ചു: തങ്ങളുടെ മകൾക്ക് ഇനി ഒരു സ്വയംവരം അനിവാര്യമാണ്. അവൾക്ക് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും നല്ല ഭർത്താവിനെ തിരഞ്ഞെടുക്കാൻ അവസരം നൽകണം. അതായിരുന്നു, കലിംഗത്തിൽ വരാനിരിക്കുന്ന കൊടുങ്കാറ്റിന്റെ ആദ്യത്തെ ആഹ്വാനം.
ഭാഗം 2 – സ്വയംവരത്തിലെ കൊടുങ്കാറ്റ്
കലിംഗത്തിന്റെ രാജധാനി. സ്വർണ്ണവർണ്ണങ്ങളാൽ ആറാടിയ ആ മണ്ഡപം, ഭാരതഭൂമിയിലെ പ്രഭാവശാലികളായ രാജാക്കന്മാരെ കൊണ്ട് നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. അന്തരീക്ഷത്തിൽ ഒരു യുദ്ധഭേരിയുടെ നിശ്ശബ്ദമായ ഗാംഭീര്യമുണ്ട്.
ചിത്രസേനൻ രാജാവ് (അഭിമാനത്തോടെ, ഗാംഭീര്യമുള്ള ശബ്ദത്തിൽ ): “ഇന്ന്... കലിംഗത്തിന്റെ പുത്രി , അഗ്നിയേയും സൗന്ദര്യത്തെയും ഒരുപോലെ ഉൾക്കൊണ്ടവൾ—എന്റെ മകളായ ഭാനുമതി—ഭാരതഭൂമിയിലെ ധീരരിൽ നിന്നും തന്റെ പങ്കാളിയെ തിരഞ്ഞെടുക്കും! എല്ലാ ദിക്കുകളിലെയും രാജാക്കന്മാരും ഇവിടെ സന്നിഹിതരാണ്. ഇവരെല്ലാം ധൈര്യത്തിന്റെയും, മഹത്വത്തിന്റെയും, ചിലരുടെ പേരു കേൾക്കുമ്പോൾ ഭീതിയുടെ പോലും വിസ്മയം ഉണർത്തുന്നവർ!”
(മംഗളവാദ്യങ്ങൾ ഉയർന്നു, അത് ഉടൻ തന്നെ ഒരു പവിത്രമായ മന്ത്രധ്വനിയിലേക്ക് വഴിമാറുന്നു. മേഘങ്ങൾക്കിടയിൽ നിന്നും സ്വർണ്ണപ്പൂക്കൾ പെയ്യുന്നതുപോലെ തോന്നുന്നു. ചിത്രസേന രാജാവ് ഭാനുമതിയുടെ കൈയ്യിൽ പിടിച്ചു വേദിയിലേക്കു നയിക്കുന്നു. ഭാനുമതിയുടെ കൈയിൽ പൊൻവരണമാല്യം, അതിന്റെ ഭാരം അവളുടെ വിധി പോലെ കനമുള്ളതായിരുന്നു.)
ചിത്രസേനൻ രാജാവ് (തീവ്രമായ ശബ്ദത്തിൽ): “ഭാരതഭൂമിയിലെ സിംഹങ്ങളേ! കന്യകയായ ഭാനുമതി ഇന്ന് തന്റെ ഹൃദയം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നു. ഇവൾക്ക് മുന്നിലുള്ള ഈ വരണമാല്യം — അവളുടെ വ്യക്തിപരമായ തിരഞ്ഞെടുപ്പല്ല, മറിച്ച് കലിംഗത്തിന്റെ അടുത്ത നൂറ്റാണ്ടിലെ വിധിയാണ്!”
(മണ്ഡപത്തിലേക്ക് സൈന്യാധിപൻ സംക്രമണൻ എത്തുന്നു. അദ്ദേഹം രാജകീയ വേഷത്തിലാണ്, താളവാദ്യങ്ങൾ ഒരു യുദ്ധകാഹളം പോലെ മുഴങ്ങുന്നു.)
സംക്രമണൻ (സൈന്യാധിപൻ): “കലിംഗത്തിന്റെ അഭിമാനമായ രാജകുമാരീ! നിങ്ങളുടെ മുമ്പിൽ സന്നദ്ധരായിരിക്കുന്നു ഭാരതത്തിന്റെ മഹാരഥന്മാർ. ഓരോരുത്തരുടെയും വീരഗാഥ കേൾക്കുക, ഓരോരുത്തരുടെയും കിരീടത്തിൽ മിന്നുന്ന ശക്തി പതാക തിരിച്ചറിയുക!”
ജരാസന്ധൻ - മഗധയുടെ കൊടുങ്കാറ്റ്
സംക്രമണൻ: “രാജകുമാരിയുടെ വലതുഭാഗത്തിരിക്കുന്നത്..പർവ്വതങ്ങളെ പോലും ഇളക്കിമറിച്ച, കാലഭൈരവന്റെ ശക്തി പേറുന്ന മഗധരാജാവ് ജരാസന്ധൻ!” (ജരാസന്ധൻ മുന്നോട്ട് വന്ന്, മണ്ഡപം മുഴുവൻ വിറയ്ക്കുന്ന ഒരു ചുവടുവെപ്പിലൂടെ ഭാനുമതിയെ അഭിവാദ്യം ചെയ്യുന്നു. അയാളുടെ കണ്ണുകളിൽ യുദ്ധത്തിന്റെ തീക്ഷ്ണത.)
ജരാസന്ധൻ (ഇടിമുഴക്കം പോലുള്ള ശബ്ദം): “കലിംഗ രാജകുമാരീ! എന്റെ ബലത്തിന് അതിരില്ല; അത് പ്രപഞ്ചം പോലെ വിശാലമാണ്. എന്റെ ഹൃദയത്തിന് നീ മാത്രമേ നിറമാകൂ. മഗധയുടെ നിത്യരാജ്ഞിയായി നീ ഈ ലോകം ഭരിക്കുക!” (ഭാനുമതി ഒരു നേരിയ പുഞ്ചിരിയോടെ ജരാസന്ധനെ നോക്കുന്നു, പക്ഷേ വിധിക്ക് കീഴടങ്ങാതെ, മന്ദമായി മുന്നോട്ട് നടക്കുന്നു. മണ്ഡപത്തിൽ മന്ത്രവാദ്യം വീണ്ടും മുഴങ്ങുന്നു.)
ശിശുപാലൻ - ചേദിയുടെ അഗ്നിജ്വാല
സംക്രമണൻ: “ഇദ്ദേഹം... കൃഷ്ണന്റെ ശാപം പേറുന്ന, അഗ്നിയുടെ ക്രോധം പേറുന്ന ചേദിരാജാവ് ശിശുപാലൻ!”
ശിശുപാലൻ (അഹങ്കാരത്തോടെ): “നിന്റെ കണ്ണുകൾ, ഭാനുമതീ, തീപാറുന്ന കുന്തങ്ങൾ പോലെ എന്റെ ഹൃദയം തുളയ്ക്കുന്നു! ചേദിരാജ്ഞിയായി നീ എന്റെ ഹൃദയത്തിലെ സിംഹാസനത്തിലിരിക്കുക, നിനക്കായി ഞാൻ എന്റെ ശത്രുക്കളുടെ രക്തം ഹോമകുണ്ഡത്തിൽ ഹോമിക്കും!” (ഭാനുമതി തലകുനിച്ച് ചിരിക്കുന്നു. മാല്യം അല്പം ഉയര്‍ത്തിയെങ്കിലും, നിശ്ചയദാർഢ്യത്തോടെ മുന്നോട്ടേയ്ക്കു നടക്കുന്നു. അവളുടെ തീരുമാനങ്ങൾ മാറ്റാൻ ആർക്കും കഴിയില്ല എന്ന ഭാവം.)
രുക്മി - വിദർഭയുടെ അഹങ്കാരം
സംക്രമണൻ: “ഇദ്ദേഹം... ദേവഗണത്തിന്റെ രക്തം പേറുന്ന, വിദർഭത്തിലെ രാജകുമാരൻ രുക്മി!”
രുക്മി (പ്രതാപത്തോടെ): “വിദർഭത്തിന്റെ മഹത്വം പോലെ നിന്റെ സൗന്ദര്യം! നമ്മുടെ രക്തം ഒരേ രാജവംശത്തിന്റെ അഭിമാനമാണ്! എന്റെ രഥത്തിൽ കയറി വിദർഭത്തിന്റെ വെള്ളിനഗരത്തിലേക്ക് വരിക!” (ഭാനുമതി രുക്മിയിലേക്ക് നോക്കുന്നു, പക്ഷേ ആലോചനയോടെ പുഞ്ചിരിച്ച് മാറി നടക്കുന്നു. പ്രതാപം മാത്രം മതിയാകില്ല എന്നൊരു ഭാവം അവളുടെ മുഖത്ത്.)
(മറ്റു രാജാക്കന്മാരായ ജയദ്രഥൻ, ഭഗദത്തൻ, ശല്യൻ എന്നിവർ സമാനമായ രീതിയിൽ വീരവാദം മുഴക്കുകയും ഭാനുമതി അവരെ വിനയത്തോടെ തള്ളിക്കളയുകയും ചെയ്യുന്നു.)
ദുര്യോധനന്റെ പ്രവേശനം നിശ്ചലമായ സഭ
മണ്ഡപം നിശബ്ദം. ആരും മാല്യം സ്വീകരിച്ചിട്ടില്ല. ഒരു നിമിഷം സമയം നിലച്ചതുപോലെ. വിദൂരതയിൽ നിന്നും ഒരു രഥത്തിന്റെ ഭീകരമായ ഘോഷം അടുത്തുവരുന്നു. കാറ്റ് ഭ്രാന്തമായി വീശുന്നു, മണ്ഡപത്തിലെ വിളക്കുകൾ അണഞ്ഞുപോയതുപോലെ ഒരു ഇരുട്ട് പരക്കുന്നു. വീണയുടെയും മൃദംഗത്തിന്റെയും ശബ്ദം ഒരു ഗംഭീരമായ കൊടുംകാറ്റിൽ നിലയ്ക്കുന്നു.
സംക്രമണൻ (ഗൗരവത്തോടെ, ശബ്ദം ഇടറുന്നു): “ഇപ്പോൾ... ഇതാ എത്തുന്നു കുരുരാജകുമാരൻ — ഹസ്തിനാപുരത്തിന്റെ മഹാപ്രതിഭ, ധൈര്യത്തിന്റെയും ഗൗരവത്തിന്റെയും പ്രതീകം... ദുര്യോധനൻ! അവനൊപ്പം... അവന്റെ അഗ്നിസമാന സുഹൃത്ത്... കർണൻ!”
(ദുര്യോധനൻ രഥത്തിൽ നിന്ന് ഒരു കൊടുങ്കാറ്റ് പോലെ ഇറങ്ങുന്നു. അവന്റെ ശരീരത്തിൽ ഒരു ഭീഷണിപ്പെടുത്തുന്ന പ്രഭാവലയം. എല്ലാവരുടെയും ശ്രദ്ധ അവനിൽ മാത്രം കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. സദസ്സ് നിറഞ്ഞ മൗനം.)
ദുര്യോധനൻ (തീക്ഷ്ണമായി, ഭാനുമതിയുടെ കണ്ണുകളിലേക്ക് നോക്കി): “ഭാനുമതി! നീ എത്ര മഹാരഥന്മാരെ കണ്ടാലും, നിന്റെ മനസ്സ് പറയുന്നത് കേൾക്കുക. ഞാൻ നിന്നെ ജയിക്കാൻ അല്ല വന്നത്; ഞാൻ നിന്നെ എന്റെ ഒരേയൊരു പ്രിയതമയായി ഹസ്തിനപുരത്തിൽ വാഴിക്കുവാൻ വന്നവനാണ്.”
ഭാനുമതി മാല്യം നോക്കി ആലോചിക്കുന്നു, ചുറ്റുമുള്ള രാജാക്കന്മാരുടെ മുഖത്ത് കോപം ഇരമ്പുന്നു.
ദുര്യോധനൻ (ഗർജ്ജനം, അവന്റെ ശബ്ദം ഓരോ രാജാവിന്റെയും ഹൃദയത്തിൽ പതിക്കുന്നു):“ഭാനുമതീ! ഈ ലോകത്തിലെ എല്ലാ രാജാക്കന്മാരും നിന്നെ സ്വന്തമാക്കാനാഗ്രഹിക്കുന്നു. പക്ഷേ, ഞാൻ നിന്നെ അപഹരിക്കും! ഈ നിമിഷം മുതൽ കലിംഗ രാജകുമാരി ഹസ്തിനാപുരത്തിന്റെ യുവരാജ്ഞിയാണ്! ആ മാല്യം മറ്റൊരാളുടെ കഴുത്തിൽ അണിയിച്ചാൽ, ആ കൈകൾ ഞാൻ തന്നെ മുറിക്കും! നിന്റെ ജീവിതവും നിന്റെ സിംഹാസനവും ഹസ്തിനപുരത്തിന്റെ യുവരാജാവിനുള്ളതാണ്!”
വിവാഹ വേദിയിൽ നിറഞ്ഞ നിശ്ശബ്ദത. രാജാക്കന്മാരുടെ മുഖത്ത് കോപം, പേടി, അമ്പരപ്പ്. കലിംഗരാജാവിന്റെ സൈന്യം വാളൂരി. ചിത്രസേന രാജാവിന്റെ മുഖം കോപത്താൽ ജ്വലിച്ചു.
കർണന്റെ മിന്നൽ യുദ്ധം
അടുത്ത നിമിഷം, ദുര്യോധനൻ മിന്നൽപ്പിണർ പോലെ ഭാനുമതിയുടെ അടുത്തെത്തി, അവളെ തന്റെ തേരിൽ വാരിയെടുത്തു. തേര് പൊടിപടലങ്ങൾ ഉയർത്തി, കലിംഗത്തിന്റെ കവാടത്തിലൂടെ ഹസ്തിനപുരത്തിലേക്ക് പായാൻ തുടങ്ങി. കർണ്ണൻ തന്റെ രഥം ദുര്യോധനനും ഭാനുമതിക്കും ഒരു സംരക്ഷണ വലയം തീർത്തു പിന്നാലെ വരുന്നവരെ തടഞ്ഞു.
ദുര്യോധനൻ (ഗർജ്ജനശബ്ദത്തിൽ, രഥത്തിൽ നിന്ന്): “ഇനി ഭാനുമതി ഹസ്തിനാപുരത്തിന്റെ രാജ്ഞിയാണ്! കർണാ! നിന്റെ ദിവ്യശക്തി കാണിക്കൂ!”
കർണൻ സാരഥിയോട് രഥം നിറുത്തുവാൻ ആജ്ഞാപിക്കുന്നു. കർണൻ ശാന്തമായി തന്റെ വില്ല് ഉയർത്തുന്നു. ആ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം പോലെ മിന്നുന്ന വില്ലിൽ നിന്നും കാലത്തിന്റെ അസ്ത്രങ്ങൾ പുറപ്പെടാൻ തയ്യാറെടുക്കുന്നു പോലെ തോന്നി. ജരാസന്ധൻ കോപത്താൽ തീവ്രമായി മുന്നോട്ട് ചാടി.
ജരാസന്ധൻ (ഭീകരമായ അലർച്ച): “ദുര്യോധനാ! രാജകുമാരിയെ അപഹരിക്കാനോ? ആദ്യം എന്നെ, മഗധയുടെ കൊടുങ്കാറ്റിനെ തോൽപ്പിക്കണം!”
കർണൻ (ശാന്തമായി, എന്നാൽ തീക്ഷ്ണമായി): “ വരൂ മഗധരാജാ ... നിന്റെ ബലം ഒരു തുമ്പിക്കൈ മാത്രമാണ്.” കർണന്റെ വില്ല് മിന്നുന്നു. ഒരു ശക്തിയേറിയ ഇടിനാദം പോലുള്ള അസ്ത്രം ജരാസന്ധന്റെ നെഞ്ചിൽ പതിക്കുന്നു. ജരാസന്ധൻ നിലംപതിച്ചു, ഭൂമി വിറച്ചു. ജനക്കൂട്ടം ഞെട്ടുന്നു.എന്നാൽ മഗധ രാജാവായ ജരാസന്ധൻ കർണ്ണനെ മല്ലയുദ്ധത്തിന് വെല്ലുവിളിച്ചു. അസ്ത്രയുദ്ധത്തിനു ശേഷം ആരംഭിച്ച ഈ മല്ലയുദ്ധത്തിൽ, കർണ്ണൻ തന്റെ അമാനുഷിക ശക്തിയാൽ ഭീമനെക്കാളും കരുത്തുള്ള ജരാസന്ധനെ അനായാസമായി എടുത്തുയർത്തി നിലത്തിട്ട് പരാജയപ്പെടുത്തി. എന്നാൽ, ജരാസന്ധന്റെ അപേക്ഷപ്രകാരം കർണ്ണൻ ആ വീരനെ വധിക്കാതെ വിട്ടയച്ചു.
ശിശുപാലൻ (ക്രോധത്തോടെ): “കർണാ! കാണട്ടെ നിന്റെ ധൈര്യം! ചേദിരാജനെ നേരിടുക!” കർണൻ മറ്റൊരു അസ്ത്രം എയ്തു. അത് ഒരു അഗ്നിജ്വാല പോലെ പാഞ്ഞ് ശിശുപാലന്റെ കിരീടം തകർത്ത് പൊടിയാക്കി മാറ്റുന്നു. ശിശുപാലൻ ലജ്ജയാൽ തലകുനിച്ച് വീഴുന്നു.
ഭഗദത്തൻ (വീര്യത്തോടെ ): “എന്റെ ആനപ്പടയെ നീ എങ്ങനെ തരണം ചെയ്യും?” (കർണൻ ചിരിച്ചു)അവൻ വിട്ട അസ്ത്രങ്ങൾ ആനകളുടെ നെറ്റിയിൽ കാലാഗ്നി തുളച്ചു കയറുന്നതുപോലെ പതിക്കുന്നു — ആനകൾ ഭ്രാന്തമായി വിരണ്ടോടി, ഭഗദത്തനെ മുകളിൽ നിന്ന് താഴെ വീഴ്ത്തി ബോധം കെടുത്തി.
രുക്മി (അവജ്ഞയോടെ): “വിദർഭരാജാവിനെ നേരിടാൻ നീ യോഗ്യനല്ല!” കർണൻ ഇടംകൈകൊണ്ടു കൊരുത്ത വില്ല് ഒരു ചുഴലിക്കാറ്റ് പോലെ പാഞ്ഞ് രുക്മിയുടെ തേര് ചക്രം തകർക്കുന്നു. രുക്മിക്ക് നിലം വിട്ട് ഓടേണ്ടിവന്നു.
ശല്യൻ (ഭയവിഹ്വലനായി): “മാദ്രരാജന്റെ കുന്തം നിന്നെ തീർക്കും!” കർണൻ ഒരു അസ്ത്രം കൊണ്ട് കുന്തം തകർത്തു. ആ സൂതപുത്രനായ വീരനോടുള്ള യുദ്ധം തന്റെ അന്തസ്സിന് ചേർന്നതല്ല എന്ന് മനസ്സിലാക്കി ശല്യൻ പിന്മാറുന്നു.
ഭാനുമതിയുടെ സ്വയംവരത്തിൽ ദുര്യോധനൻ അവളെ ബലം പ്രയോഗിച്ച് തേരിലേറ്റി കൊണ്ടുപോയപ്പോൾ, കലിംഗ രാജാവായ ചിത്രസേനൻ കടുത്ത കോപത്തിലായി. ദുര്യോധനന് സഹായവുമായി എത്തിയ കർണ്ണനെ തടയാൻ ചിത്രസേനനും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സേനാധിപനായ സംക്രമണനും തങ്ങളുടെ തേരുകളിൽ മുന്നോട്ട് വന്നു.
ചിത്രസേനൻ (കോപത്തോടെ, തന്റെ വില്ല് കുലച്ചു): “കർണാ! നീ കലിംഗത്തിന്റെ അഭിമാനത്തെ ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു! ഇന്നാണ് നിന്റെ അന്ത്യം!” കർണൻ ശാന്തമായി, എന്നാൽ ദൃഢമായി വില്ല് താഴ്ത്തുന്നു.
കർണ്ണന്റെ മുന്നറിയിപ്പ്:(അതിശക്തമായ ശബ്ദത്തിൽ): യുദ്ധം ഒഴിവാക്കാൻ വേണ്ടി കർണ്ണൻ ആദ്യം ചിത്രസേനന് മുന്നറിയിപ്പ് നൽകി: "മഹാരാജാവേ, അങ്ങ് ഇപ്പോൾ കുരുരാജവംശത്തിന്റെ ബന്ധുവാണ്! ഇത് ഏറ്റവും മംഗളകരമായ സ്വയംവരമാണ്! അങ്ങയോട് എതിർക്കാൻ എനിക്ക് താല്പര്യമില്ല" – , ഭാനുമതിയെ ദുര്യോധനൻ സ്വീകരിച്ചുകഴിഞ്ഞതിനാൽ ഇനി പോരാട്ടം അനാവശ്യമാണെന്ന് കർണ്ണൻ ഓർമിപ്പിക്കുന്നു.
സംക്രമണന്റെ പരാജയം: എങ്കിലും ചിത്രസേനനും സംക്രമണനും ആക്രമണം തുടർന്നു. കർണ്ണൻ ഒട്ടും സമയം കളയാതെ, ദേവശക്തിയുള്ള ഒരു അസ്ത്രം സംക്രമണന്റെ നേർക്ക് തൊടുത്തുവിട്ടു. ഈ അസ്ത്രം സംക്രമണന്റെ തേര് പൂർണ്ണമായി തകർക്കുകയും അദ്ദേഹത്തെ നിലംപരിശാക്കുകയും ചെയ്തു. സേനാധിപന്റെ പരാജയം കലിംഗ സൈന്യത്തിന് ഒരു വലിയ തിരിച്ചടിയായിരുന്നു.
ചിത്രസേനന്റെ ആക്രമണം: ഇതിൽ പ്രകോപിതനായ ചിത്രസേനൻ, കർണ്ണന്റെ നേർക്ക് ഒരു ശരം തൊടുത്തു. ആ ശരം കർണ്ണന്റെ തേർചട്ടയിൽ വന്ന് പതിച്ചെങ്കിലും കർണ്ണൻ അത് നിസ്സാരഭാവത്തിൽ അവഗണിച്ചു. കർണ്ണന്റെ പ്രതിരോധം: കർണ്ണൻ ഉടൻ തന്നെ അടുത്ത ഒരു ശരം കൊണ്ട് ചിത്രസേനനെ നിരായുധനാക്കി.
ഇതോടെ, കലിംഗ രാജാവിനെയും സേനാധിപനെയും തോൽപ്പിച്ചുകൊണ്ട് കർണ്ണൻ ദുര്യോധനനേയും ഭാനുമതിയെയും വഹിച്ചുകൊണ്ട് ഹസ്തിനപുരിയിലേക്ക് രക്ഷപ്പെടാൻ വഴിയൊരുക്കി. ഭാനുമതി ഈ വീര്യം നിറഞ്ഞ കാഴ്ച കണ്ടപ്പോൾ തല താഴ്ത്തി തന്റെ വിധി അംഗീകരിച്ചു കഴിഞ്ഞിരുന്നു. ആ കണ്ണുകളിൽ പക്ഷെ ക്രോധം നിലച്ചിരുന്നില്ല. ഈ രംഗങ്ങൾക്കെല്ലാം സാക്ഷിയായി, ഭാനുമതി തേർത്തട്ടിൽ തളർന്ന് ഇരിക്കുന്നത് കണ്ടപ്പോൾ കർണൻ സൂര്യദേവനെനോക്കി. തന്റെ സുഹൃത്തിന്റെ ഈ പ്രവൃത്തിയിൽ കർണ്ണന്റെ മുഖം, മൗനവും, ദുഃഖവും കലർന്ന ഒരു ശില്പം പോലെയായിരുന്നു. അവൻ തേരിലെ ആ രണ്ടു ആത്മാക്കളെ നോക്കി.
തേരിലിരുന്ന്, ഭാനുമതി ഒരു അഗ്നി പോലെ ജ്വലിച്ചു:
“നീ പാപം ചെയ്തു, ദുര്യോധനാ! ഒരു സ്ത്രീയുടെ ഇഷ്ടത്തെ ബലം കൊണ്ട് കീഴടക്കുന്നത് പ്രണയമല്ല, ഇത് ശുദ്ധമായ അഹങ്കാരമാണ്! നീന്നെ ഞാൻ എന്നെന്നേക്കുമായി വെറുത്തിരിക്കുന്നു!”
അവന്റെ ഹൃദയം മന്ത്രിച്ചു:
“ഈ രണ്ടു തീക്ഷ്ണമായ ജന്മങ്ങൾ തമ്മിൽ ഒരു തീപ്പടരൽ തുടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഇത് വിധിയാണ്. കോപം ഒരിക്കലും ഒരു ശാശ്വത പരിഹാരമല്ല.
ഭാഗം 3 – പ്രണയം പിറക്കുന്ന പർവം
ഹസ്തിനപുരത്തിന്റെ മർമ്മരങ്ങളുള്ള, തണുത്ത കൊട്ടാരക്കെട്ടുകളിൽ, ഭാനുമതി ഒരു പ്രതിമയെപ്പോലെ മൗനമായിരുന്നു. അവൾ തന്റെ അറയിൽ തന്നെ ഒതുങ്ങിക്കൂടി, ദുര്യോധനനോടുള്ള ആദ്യത്തെ വെറുപ്പ് ഒരു കട്ടിയുള്ള മതിൽ പോലെ അവരുടെ ഇടയിൽ നിന്നു. തട്ടിയെടുത്ത ഒരു സ്ത്രീ എന്ന നിലയിൽ, അവൾ വിഷാദമതിയായിരുന്നു.
എന്നാൽ, ദുര്യോധനൻ പ്രതീക്ഷിച്ചതുപോലെ അവളോട് ബലപ്രയോഗമോ അഹങ്കാരമോ കാണിച്ചില്ല. അവൻ ദിവസവും അവളെ ദൂരെ നിന്ന് കണ്ടു, ബഹുമാനത്തോടെയും വിനയത്തോടെയുമാണ് സമീപിച്ചത്. അവൻ അവളുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ മാനിച്ചു. അവൻ അവൾക്കായി കവികൾക്കും, പണ്ഡിതന്മാർക്കും, യോദ്ധാക്കൾക്കും കൊട്ടാരത്തിൽ ഇടം നൽകി. അവന്റെ ഉള്ളിലെ രാജാവിനെക്കാൾ ഒരു സാധാരണ മനുഷ്യനെ അവൾ കാണാൻ തുടങ്ങി.
ഒരു സായാഹ്നത്തിൽ, ഗംഗാതീരത്തെ തണുത്ത കാറ്റിൽ, അവൻ അവളെ സമീപിച്ച് പറഞ്ഞു:
“ഭാനുമതീ, എന്റെ ചെയ്തി തെറ്റായിരുന്നു എന്ന് എനിക്കറിയാം. പക്ഷേ നിന്റെ ഹൃദയം കൊണ്ട് എന്നെ മനസ്സിലാക്കാൻ ശ്രമിക്കൂ. ഒരു ഭരണാധികാരിയുടെ അഹങ്കാരത്തിന് താഴെയുള്ള എന്നെ ഒരു മനുഷ്യൻ എന്ന നിലയിൽ .”
അവൾ മറുപടി നൽകി:
“നിന്റെ ദുരഭിമാനത്തിന്റെ ചാരത്തിനടിയിൽ ഒരു നല്ല മനുഷ്യന്റെ ഹൃദയം ഞാൻ കാണുന്നുണ്ട്, ദുര്യോധനാ. അതിൽ പ്രണയത്തിന്റെ തിളക്കമുണ്ട്. പക്ഷേ, നിന്റെ അഹങ്കാരത്തിന്റെ കെട്ടുറകൾ ഭേദിച്ച്, ആ നല്ല മനുഷ്യൻ എപ്പോഴാണ് പൂർണ്ണമായി പുറത്തുവരുന്നത്?”
ദുര്യോധനൻ അവളുടെ വാക്കുകൾ കേട്ടപ്പോൾ ആത്മാർത്ഥമായി ചിരിച്ചു. ആ ചിരിയിൽ ആദ്യമായി അവന്റെ അഹങ്കാരത്തിന്റെ നിഴൽ വീണില്ല. “നീ പറഞ്ഞതെല്ലാം എന്റെ ആത്മാവിന്റെ ശബ്ദമാണ്. നീ എനിക്ക് നൽകുന്ന ഏറ്റവും വലിയ ശിക്ഷയും, ഏറ്റവും വലിയ സമ്മാനവും നീ തന്നെയാണ് .”
ഭാനുമതിയുടെ ഓർമ്മകൾ: കലിംഗ രാജകുമാരിയെ തേരിൽ കയറ്റി അതിവേഗം പാഞ്ഞ ദുര്യോധനന്റെ മുഖത്തേക്ക്, ഭാനുമതി ആദ്യം നോക്കിയത് ഞെട്ടലോടെയും ഭയത്തോടെയുമായിരുന്നു. എന്നാൽ, പുറകിൽ കലിംഗ സൈന്യത്തെ തകർത്തെറിഞ്ഞ് സുഹൃത്ത് ധർമ്മം കാത്ത കർണ്ണന്റെ വീര്യം അവൾ കണ്ടു. ഒരു രാജകുമാരിയെ ബലമായി കൊണ്ടുപോകുമ്പോൾ ഉണ്ടാകേണ്ട അഹങ്കാരമോ, കാമമോ ദുര്യോധനന്റെ മുഖത്ത് അവൾ കണ്ടില്ല. പകരം, അവിടെ തെളിഞ്ഞുകണ്ടത് ആഴമായ ഒരു പ്രണയ തീവ്രതയായിരുന്നു.
ഗംഗാതീരത്തെ മണൽപ്പരപ്പിൽ ഇരിക്കുമ്പോൾ കാറ്റ് അവളുടെ മുടിയിഴകളെ പാറിച്ച് ദുര്യോധനന്റെ മുഖത്തേക്ക് വീശിയപ്പോൾ, അവൾ ആ കണ്ണുകളിലേക്ക് സൂക്ഷിച്ചു നോക്കി. ആ കണ്ണുകളിൽ, താൻ മാത്രമാണ് ഉള്ളതെന്ന സത്യം അവൾ തിരിച്ചറിഞ്ഞു. സ്വയംവരത്തിൽ വന്ന മറ്റു രാജാക്കന്മാർ കേവലം അധികാരത്തിനോ സൗന്ദര്യത്തിനോ വേണ്ടി അവളെ ആഗ്രഹിച്ചപ്പോൾ, ദുര്യോധനൻ അവളെ ഹൃദയം കൊണ്ട് ആഗ്രഹിച്ചു. ആ വികാരത്തിന്റെ തീവ്രതയിൽ, മറ്റേതൊരു യുവതിയെയും നേടാൻ കഴിവുണ്ടായിട്ടും, അവൻ തനിക്കുവേണ്ടി മാത്രം മറ്റെല്ലാ നിയമങ്ങളെയും മറികടന്നു. ആ നിമിഷം, മറ്റൊരു സ്ത്രീയിലും അവന് താൽപര്യമില്ല എന്ന് അവൾക്ക് ബോധ്യമായി.
ഹസ്തിനപുരിയിൽ ഒരു രാജകീയ സ്വീകരണം അവർക്കായി ഒരുക്കിയിരുന്ന . പ്രജകൾ ദുര്യോധന വേണ്ടിയും ഭാനുമതിക്കു വേണ്ടിയും മംഗള വാദ്യങ്ങൾ വഴി നീളെ ഒരുക്കി സ്വീകരിച്ചു. ഒരു വീരയോദ്ധാവ് എന്നതിലുപരി, തന്റെ രാജ്യത്തെയും പ്രജകളെയും നെഞ്ചോടു ചേർക്കുന്ന ഒരു വലിയ ഭരണാധികാരിയെയാണ് ഭാനുമതി കണ്ടത്. ഹസ്തിനപുരിയെ ഒരു മകൻ അമ്മയെ സ്നേഹിക്കുന്നതുപോലെ അയാൾ സ്വന്തം രാജ്യത്തെയും പ്രജകളെയും സ്നേഹിച്ചു. അവന്റെ തീരുമാനങ്ങളിലെ ഉറപ്പും, സുഹൃത്തിനോടുള്ള അചഞ്ചലമായ കൂറും കണ്ടപ്പോൾ, വിധി തന്നെ ദുര്യോധനനുവേണ്ടി മാറ്റിവെച്ചതാണെന്ന് അവൾക്ക് തോന്നി.
അവളുടെ സമ്മതം പോലും ചോദിക്കാതെ അവളെ തട്ടിക്കൊണ്ടുപോയവനോടുള്ള ദേഷ്യം പതിയേ അലിഞ്ഞില്ലാതായി. പകരം, ആ സ്ഥാനം അഗാധമായ പ്രണയത്തിന് വഴിമാറി. ഒരു വിസ്മയത്തോടെ അവൾ ദുര്യോധനനെ നോക്കി, കൊട്ടാരത്തിലെ അന്തഃപുരത്തിൽ അവൾക്ക് തന്റെ ഭാവി ജീവിതത്തിന്റെ താളം കേൾക്കാമായിരുന്നു. ആ നിമിഷം മുതൽ, ഭാനുമതി ദുര്യോധനനെ തന്റെ ഭർത്താവായി, ഹസ്തിനപുരിയുടെ ഭാവി രാജ്ഞിയായി, പൂർണ്ണമനസ്സോടെ അംഗീകരിച്ചു തുടങ്ങി.
ഭാഗം 4 – ചതുരംഗത്തിലെ ചേതന
അങ്ങനെയിരിക്കെ, ഒരു വൈകുന്നേരം, ഹസ്തിനപുരത്തിലെ ശീതളമായ ഒരു കൊട്ടാരക്കെട്ടിന്റെ തളത്തിൽ ദുര്യോധനനും കർണ്ണനും ചേർന്ന് ചതുരംഗം കളിക്കുകയായിരുന്നു. വാദപ്രതിവാദങ്ങളോടെ, തന്ത്രങ്ങളുടെ മുറുക്കത്തോടെ നീങ്ങുന്ന കളിയിൽ ഇരുവരും പൂർണ്ണമായും മുഴുകിയിരുന്നു. ഭാനുമതിയുടെ സാന്നിധ്യം അടുത്ത മുറിയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു, എങ്കിലും അവളുടെ മനസ്സ് വാൾമുന പോലെ മൂർച്ചയുള്ള കളിയുടെ ഗതി ശ്രദ്ധിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ദുര്യോധനൻ കളിയിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുമ്പോൾ, ഭാനുമതി തന്റെ അറയിൽ നിന്ന് ഒച്ചയില്ലാതെ പുറത്തുവന്നു, അവളുടെ പാദങ്ങൾ രാജകീയ വിരിപ്പിൽ നേരിയ ശബ്ദം പോലും ഉണ്ടാക്കിയില്ല.
ഒരു നിർണ്ണായക നീക്കത്തിന് വേണ്ടി ദുര്യോധനൻ തന്റെ കയ്യിലെ കരുവിൽ സ്പർശിക്കാതെ, ദീർഘമായി ചിന്തയിലാണ്ടു. കളിയുടെ ആവേശം ഉച്ചസ്ഥായിയിലെത്തി നിൽക്കുന്ന ആ നിമിഷം, അയാളുടെ പുറകിലൂടെ നടന്നുപോയ ഭാനുമതിയുടെ കൈ, തികച്ചും അലസമായി ചതുരംഗ പലകയിലെ രാജാവിന്റെ കവചമായ "രഥം"എന്ന കരുവിൽ മൃദുവായി സ്പർശിച്ചു. ആ സ്പർശം ഒരു നിസ്സാരമായ ചലനമായിരുന്നില്ല; കളി മുറുകിയ അവസരത്തിൽ അത് ദുര്യോധനന് ഒരു വൈദ്യുതാഘാതം പോലെ, ഒരു താക്കീതായി അനുഭവപ്പെട്ടു.
"എന്തിനാണ് നീ എന്റെ കരുക്കൾ സ്പർശിക്കുന്നത്?" ദുര്യോധനൻ ആവേശത്തിൽ, എന്നാൽ അല്പം കടുപ്പത്തോടെ ചോദിച്ചു. അവന്റെ സ്വരത്തിൽ രാജകീയമായ വാശിയുടെ നേരിയ അംശം ഉണ്ടായിരുന്നു.
"നിന്റെ രാജാവിന് ഇപ്പോൾ ഒരപകടം വരുന്നുണ്ട്, അതുകൊണ്ട് ശ്രദ്ധിച്ചിരിക്കുക," ഭാനുമതി ചിരിച്ചുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു. അവളുടെ കണ്ണുകൾ കളിയിലെ കരുക്കളെ സൂക്ഷിച്ചു നോക്കുന്നതിനു പകരം ദുര്യോധനന്റെ മുഖത്തായിരുന്നു. ആ ചിരിയിൽ പരിഹാസമില്ലായിരുന്നു, മറിച്ച് അളവറ്റ സ്നേഹവും ഒരു ഭാര്യയുടെ കരുതലുമുണ്ടായിരുന്നു.
കർണ്ണൻ ഈ കാഴ്ച കണ്ട് ഉച്ചത്തിൽ ചിരിച്ചു. അവന്റെ ഏറ്റവും അടുത്ത സുഹൃത്തിന് ലഭിച്ച ഈ മനോഹരമായ ഉപദേശം അവനെ അമ്പരപ്പിച്ചു, ഒപ്പം ഭാനുമതിയുടെ ബുദ്ധികൂർമ്മതയിൽ അവൻ വിസ്മയിച്ചു. ദുര്യോധനൻ ആ വാക്ക് കേട്ടപ്പോൾ, അവൾ സ്പർശിച്ച കരുവിന്റെ സ്ഥാനം മനസ്സിലാക്കുകയും, തന്റെ അടുത്ത നീക്കം നടത്തുകയും ചെയ്തപ്പോൾ, കളിയിൽ അവൻ വിജയിച്ചു.
ആ നിമിഷം മുതൽ, ദുര്യോധനൻ ഭാനുമതിയെ ഒരു രാജ്ഞിയെന്ന നിലയിൽ മാത്രമല്ല, തന്റെ സഹധർമ്മിണിയായി, ബുദ്ധി ഉപദേശകയായി, തന്റെ ശക്തിയായി കൂടുതൽ അടുത്തറിയുവാൻ തുടങ്ങി. ചതുരംഗപ്പലകയിലെ ഒരു നീക്കം പോലെ, യുദ്ധത്തിലും ജീവിതത്തിലും അവൾ തന്റെ ഗതി മാറ്റുമെന്ന് അവൻ തിരിച്ചറിഞ്ഞു. ആ കളിമുറിയിൽ, അവരുടെ പ്രണയം ഒരു രഹസ്യ ചതുരംഗമായി അവരുടെ മനസ്സിൽ ആരംഭിച്ചു; വാശിയുടെയും, ബലത്തിന്റെയും, തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകലിന്റെയും നിഴലുകൾ മാറിമറഞ്ഞു, ഓരോ നീക്കവും അവരുടെ ഹൃദയങ്ങളെ അടുപ്പിച്ചു, അവൾ അവന്റെ ധാർഷ്ട്യത്തിനുമുകളിൽ ധർമ്മത്തിന്റെ ശക്തിയായി നിലകൊണ്ടു.
ഭാഗം 5 – വൃഷാലിയും സുപ്രിയയും
ഹസ്തിനപുരത്തിന്റെ അന്തരീക്ഷത്തിൽ ഭാനുമതിയുടെ ആത്മാവിനെ പൂർണ്ണമാക്കിയത് രണ്ട് സ്ത്രീകളായിരുന്നു – വൃഷാലിയും സുപ്രിയയും.
വൃഷാലി, കർണ്ണന്റെ പ്രിയതമയും ഭാനുമതിയുടെ ആത്മസഖിയുമായിരുന്നു. വിധി നിയോഗിച്ച രണ്ട് ഭർത്താക്കന്മാരുടെ ഭാര്യമാർ. സുപ്രിയ, ഭാനുമതിയുടെ അടുത്ത ദാസിയും, അവളുടെ ഓരോ മൗനത്തിനും അർത്ഥം അറിയുന്ന വിശ്വാസിനിയും ആയിരുന്നു.
ഭാനുമതിയുടെ ആത്മാർത്ഥമായ നിർബന്ധത്തിന് വഴങ്ങി, ദുര്യോധനന്റെയും കർണ്ണന്റെയും സൗഹൃദംപോലെ, ആ സ്ത്രീകളുടെ സൗഹൃദവും ശക്തമാക്കാൻ വേണ്ടി, കർണ്ണൻ സുപ്രിയയെ രണ്ടാമത്തെ ഭാര്യയായി സ്വീകരിച്ചു. മൂവരും തമ്മിലുള്ള സൗഹൃദം, കൊട്ടാരത്തിലെ രജതന്ത്ര നിഗുഢതയെക്കാൾ ആഴമുള്ളതായിരുന്നു.
അവരുടെ സംഭാഷണങ്ങൾ കൊട്ടാരത്തിലെ മറ്റ് സ്ത്രീകളുടെ പരദൂഷണങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു. അത് പ്രണയത്തെയും, ധർമ്മത്തെയും, യുദ്ധത്തെയും, വിധിയെയും ചർച്ച ചെയ്യുന്ന ജ്ഞാനത്തിന്റെ സന്നിധിയായി മാറി. അവർ ഒരുമിച്ച് കാലത്തിന്റെ വരവ് അളന്നു.
ഒരു ദിവസം, അമാവാസി രാത്രിയിൽ, കൊട്ടാരത്തിൽ വിളക്കുക്കൾ കൊളുത്തുമ്പോൾ ഭാനുമതി വൃഷാലിയോട് പറഞ്ഞു:
“നമ്മുടെ ഭർത്താക്കന്മാർ യുദ്ധത്തിന്റെ വഴിയിലാണ്, അഹങ്കാരത്തിന്റെയും പ്രതികാരത്തിന്റെയും തീയുമായി അവർ നടക്കുന്നു. പക്ഷേ, നാം സമാധാനം നിലനിർത്തണം. അവരുടെ ഹൃദയത്തിൽ.”
വൃഷാലി മന്ദഹസിച്ചു. ആ ചിരിയിൽ കർണ്ണന്റെ എല്ലാ വിഷാദത്തെയും ഇല്ലാതാക്കുന്ന ഒരു വെളിച്ചമുണ്ടായിരുന്നു:
“നമ്മൾ സമാധാനം നിലനിർത്തുന്നത് കൊണ്ടാണ് അവർക്കും ആത്മശാന്തി ലഭിക്കുന്നത്. നമ്മുടെ പ്രണയം അവർക്ക് ലോകം കീഴടക്കാനുള്ള ഊർജ്ജവും, അതേസമയം തോൽവിയെ അംഗീകരിക്കാനുള്ള ധൈര്യവുമാണ്.”
സുപ്രിയ പറഞ്ഞു: “നമ്മുടെ ജീവിതം തീയിൽ തെളിഞ്ഞ ഒരു ദീപം പോലെയാണ്. പുറമെ നിന്ന് നോക്കിയാൽ കത്തുന്നത് പോലെ തോന്നാം, പക്ഷേ എപ്പോഴും കത്തിയാലും അതിന്റെ പ്രകാശം അകലെയായിരിക്കും.” വൃഷാലി: “പക്ഷേ ആ പ്രകാശ നാളം ഒരിക്കലും നമ്മളെവിട്ടു പിരിയുന്നില്ലല്ലോ" .
ഈ മൂന്ന് സ്ത്രീകളും ദുര്യോധനന്റെയും കർണ്ണന്റെയും അഹങ്കാരത്തിന് നടുവിലെ ധർമ്മത്തിന്റെ ശക്തികേന്ദ്രമായിമാറി.
ഭാഗം 6 – ചൂതുകളിയും സ്ത്രീയുടെ മൗനവും
ആ രാത്രി, ഹസ്തിനപുരത്തിന്റെ അന്തരീക്ഷം വിഷാദവും, ആർപ്പുവിളികളും കൊണ്ട് കലർന്നിരുന്നു. ചൂതുകളി മണ്ഡപത്തിലെ ഓരോ ദൃശ്യവും ഭാനുമതിയുടെ ഹൃദയത്തെ ചീന്തിയെടുക്കുന്ന അമ്പുകൾ പോലെ തറച്ചു.
ദുര്യോധനൻ തന്റെ സഹോദരന്മാരുമായി ചേർന്ന് ദ്രൗപദിയെ അപമാനിച്ചതും, അവളെ വസ്ത്രമിഴിച്ച് പരിഹസിച്ചതും അവൾക്ക് സഹിക്കാനായില്ല. ലോകം മുഴുവൻ നിശ്ശബ്ദമായിരുന്ന ആ നിമിഷം, ഭാനുമതിയുടെ ഉള്ളിലെ അഗ്നി ആളിക്കത്തി. അവൾ ഉടൻ തന്നെ തന്റെ സ്വകാര്യമുറിയിൽ കയറി, ദുര്യോധനനെ നേരിട്ട് ചോദ്യം ചെയ്തു. ഒരു രാജ്ഞിയെന്ന നിലയിലല്ല, ഒരു സ്ത്രീ എന്ന നിലയിലും, ഒരു ധർമ്മബോധമുള്ള ഭാര്യ എന്ന നിലയിലും:
“നിനക്കിത് ജയമോ? സ്ത്രീയെ അപമാനിക്കുന്ന ജയം, നിന്റെ തേജസ്സിനെ കളങ്കപ്പെടുത്തുന്നില്ലേ? നിന്റെ ഈ വിജയം നാളത്തെ വലിയൊരു തോൽവിയുടെ തുടക്കമല്ലേ?”
ദുര്യോധനൻ മറുപടിയില്ലാതെ മൗനമായി നിന്നു. അവന്റെ മുഖത്ത് ആദ്യമായി അവന്റെ ചെയ്തിയുടെ ഭാരം നിഴലിച്ചു.
അവൾ ദുര്യോധനന്റെ നെറ്റിയിലെ കിരീടം എടുത്തുമാറ്റി:
“ഈ രാത്രിയിൽ, നീ എന്റെ രാജാവല്ല. നീ എന്റെ ശത്രുവാണ്. കാരണം, നീ ധർമ്മത്തെ ഇല്ലാതാക്കി. നിന്റെ ഈ പ്രവൃത്തി, നിനക്ക് നേടിക്കൊടുത്ത പ്രണയത്തെ പോലും ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു.” ഭാനുമതി ദുര്യോധനന്റെ ജീവിതത്തിൽ ഒരു ധർമ്മത്തിന്റെ ശബ്ദമായി ജീവിച്ചു. യുദ്ധത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്ന ഓരോ നിമിഷത്തിലും, അവളുടെ വാക്കുകൾ അവന്റെ ഹൃദയത്തിൽ കുത്തിനോവിക്കുന്ന ഒരു മുള്ളായിരുന്നു.
ഭാഗം 7 – യുദ്ധത്തിന്റെ മുൻരാത്രി
കുരുക്ഷേത്രയുടെ വിശാലമായ മൈതാനം- യുദ്ധത്തിന്റെ കൊടുംനാശം പേറി, ആകാശം രക്തവർണ്ണമുള്ള മേഘങ്ങളാൽ നിറഞ്ഞിരുന്നു. ഭൂമി പോലും വരാനിരിക്കുന്ന ലക്ഷക്കണക്കിന് ജീവനുകളുടെ നഷ്ടമോർത്ത് വിറയ്ക്കുന്നതുപോലെ, അന്തരീക്ഷത്തിൽ രക്തപ്പുഴ ഒഴുകുന്നതിന്റെ ദുഃഖം ഘനീഭവിച്ചു നിന്നു, അവിടെ സമാധാനത്തിന്റെ ഒരു തരിപോലും ബാക്കിയുണ്ടായിരുന്നില്ല.
കൗരവപ്പടയുടെ ആയുധപ്പുരയിൽ, മഹാരഥന്മാർ പോലും ഭയക്കുന്ന ഒരു മൂകത തളംകെട്ടി നിന്നു. ദുര്യോധനൻ തന്റെ വിശ്വസ്തമായ - തിളക്കമുള്ള വാളും, ശക്തമായ വില്ലും, സർവ്വനാശം വിതയ്ക്കാൻ പോന്ന വജ്രസമാനമായ ഗദയും – അവസാനമായി തയ്യാറാക്കുകയായിരുന്നു. ഓരോ ആയുധത്തിലും അവന്റെ പ്രതിജ്ഞയുടെയും, അഭിമാനത്തിന്റെയും, വിധിക്ക് കീഴടങ്ങാൻ മടിച്ച ഒരു രാജാവിന്റെ വാശിയുടെയും അഗ്നി ജ്വലിച്ചു.
അവന്റെ പിന്നിൽ, വെളിച്ചത്തിന്റെയും ഇരുട്ടിന്റെയും അതിർവരമ്പിൽ എന്നപോലെ, ഭാനുമതി നിന്നു. അവളുടെ കണ്ണുകൾ യുദ്ധത്തിന്റെ ചുവപ്പും തിളക്കവും പേറി. വരാനിരിക്കുന്ന ദുരന്തത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഭയം ആ മുഖത്തു നിഴൽ പടർത്തി.
അവൾ പതുക്കെ മുന്നോട്ട് വന്നു, അവളുടെ ശബ്ദം വാളുകളുടെ മൂർച്ചയേക്കാൾ ദുര്യോധനന്റെ ഹൃദയത്തെ വേദനിപ്പിച്ചു:
“ഇപ്പോഴും വൈകിയിട്ടില്ല, ദുര്യോധനാ... നീ ഒരു രാജാവാകുന്നു. കുരുസിംഹാസനം നിനക്ക് സ്വന്തമാകട്ടെ. പക്ഷ, ആ അഞ്ചു ഗ്രാമങ്ങൾ മതിയായിരുന്നില്ലേ? നീ ഒരു രാജാവാകുന്നതിനു മുൻപ് ഒരു മനുഷ്യനാകണം. ഈ യുദ്ധം നിനക്ക് ഒന്നും നേടിത്തരില്ല, പ്രിയതമാ. ഈ സാഹസം ഹസ്തിനപുരിയുടെയും നമ്മുടെ പ്രണയത്തിന്റെയും ശവപ്പറമ്പായി മാറും.”
ദുര്യോധനന്റെ ഗദ നിലത്തേക്ക് ഊർന്നു വീണു. അവൻ തിരിഞ്ഞ്, തന്റെ ജീവിതത്തിലെ ഒരേയൊരു വെളിച്ചത്തെ, ഭാനുമതിയെ, ഇറുകെ ആലിംഗനം ചെയ്തു. ആ ആലിംഗനം ഒരു യാത്ര പറച്ചിലിന്റെ ഭാരം പേറി. അവന്റെ വാക്കുകൾ ഇടറി:
“എന്റെ പ്രിയപ്പെട്ടവളേ... എന്റെ രാജധർമ്മം എന്നെ ബന്ധിച്ചിരിക്കുന്നു. ഞാൻ ലോകം കേൾക്കെ നൽകിയ വാക്കുകൾ പിൻവലിക്കാൻ എനിക്കാവില്ല. എന്റെ സഹോദരങ്ങൾ... എന്റെ അഭിമാനം... എന്റെ സിംഹാസനം... ക്ഷമിക്കുക കലിംഗ രാജകുമാരി. ” ആ നിമിഷത്തിൽ അയാൾ ഭാനുമതിയെ അങ്ങനെയാണ് അഭിസംബോധന ചെയ്തത് .
അവൾ മറുപടി പറഞ്ഞില്ല. വാക്കുകൾ അവളെ വിട്ട് അകന്നുപോയിരുന്നു. വിറയ്ക്കുന്ന കൈകളോടെ അവൾ അവന്റെ നെറ്റിയിൽ മഹാരാജാവിന്റെ കിരീടം അണിയിച്ചു. ആ കിരീടം, നാളത്തെ യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് പോകുന്ന ഒരു വീരയോദ്ധാവിന്റെ കിരീടമായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് വിധിക്ക് നൽകാനുള്ള ഒരു ബലിവസ്തുവിന്റെ അടയാളം പോലെ തോന്നി.
ആ തണുത്ത ലോഹസ്പർശത്തിലൂടെ അവൾ തന്റെ അവസാന പ്രണയസത്യം മൊഴിഞ്ഞു:
“നീ യുദ്ധഭൂമിയിൽ വീഴുമ്പോൾ, ഞാനും എന്റെ ദുഃഖം പേറി സമാധാനത്തിന്റെ തീയിൽ വീഴും. നാളെ കുരുക്ഷേത്രയിൽ ഒഴുകുന്നത് നിന്റെ രക്തമല്ല, നമ്മുടെ പ്രണയത്തിന്റെ രക്തമാണ്. പ്രിയതമാ... നമ്മുടെ ഈ അഗാധമായ പ്രണയം, ഈ യുദ്ധത്തിന്റെ അന്തിമമായ വിധി എഴുതും!”
ആ കിരീടം ചാർത്തിക്കൊണ്ട് അവൾ യുദ്ധം തുടങ്ങും മുൻപേ തന്നെ അവനോട് വിടചൊല്ലി. അവർക്കിടയിൽ മരണത്തിന്റെ നിഴൽ വീണ ആ നിമിഷം.
ഭാഗം 8 – മകന്റെ വീഴ്ചയും മാതൃത്വത്തിന്റെ അഗ്നിയും
കുരുക്ഷേത്രയുടെ പതിമൂന്നാം ദിവസം: ചക്രവ്യൂഹത്തിനുള്ളിൽ അഭിമന്യുവിനൊപ്പം കൊല്ലപ്പെട്ടവരിൽ ഭാനുമതിയുടെയും ദുര്യോധനന്റെയും പ്രിയപുത്രനായ ലക്ഷ്മണകുമാരനും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഉച്ചവെയിലിൽ, ആ കൊടിയ വാർത്ത ഹസ്തിനപുരം കൊട്ടാരത്തിലേക്ക് ഒരു ഇടിത്തീ പോലെ വീണു. കൊട്ടാരത്തിലെ വെളിച്ചമെല്ലാം ഒറ്റ നിമിഷം അണഞ്ഞതുപോലെ.
അമ്മമാർ നെഞ്ചത്തടിച്ച് കരഞ്ഞു, ദാസിമാർ നിലവിളിച്ചു. എന്നാൽ ഭാനുമതി മാത്രം നിശ്ശബ്ദയായി, നിശ്ചലയായിനിന്നു. കണ്ണുനീരിന്റെ ഒരു തുള്ളി പോലും അവളുടെ കഠിനമായ ദുഃഖത്തെ പുറത്തറിയിച്ചില്ല. അവളുടെ ഹൃദയം ഒരു അഗ്നികുണ്ഡം പോലെ ആളിക്കത്തുകയായിരുന്നു. ഒരു മാതൃഹൃദയം തകർന്നുപോയതിന്റെ വേദന വാക്കുകൾക്കതീതമായിരുന്നു.
അവൾ നേരെ ദുര്യോധനന്റെ അറയിലേക്ക് ചെന്നു. വിജയത്തിനായി ഉറങ്ങാതെ തയ്യാറെടുക്കുന്ന ഭർത്താവിന്റെ മുന്നിൽ അവൾ കൈകൾ കൂപ്പി നിന്നപ്പോൾ, അതൊരു ഭാര്യയുടെയോ രാജ്ഞിയുടെയോ ഭാവമായിരുന്നില്ല; മറിച്ച്, വിധിയുടെ കോടതിയിൽ വിധി പറയുന്ന ഒരു ശക്തിയുടെ ഭാവമായിരുന്നു.
“ദുര്യോധനാ...” അവളുടെ ശബ്ദം മൂർച്ചയുള്ളതായിരുന്നു, എന്നാൽ വിറച്ചിരുന്നു. “നിന്റെ അഹങ്കാരത്തിനാണ് എന്റെ മകന്റെ രക്തം ഇന്ന് വിലയായി പോയത്. എന്റെ ഉദരത്തിൽ ഞാൻ പേറിയ എന്റെ മകനെയല്ല നീ കൊന്നത്, നിന്റെ ഭാവി തന്നെയാണ് നീ നഷ്ടപ്പെടുത്തിയത്. ഈ മരണം എന്റെ പ്രണയത്തിനും, നിന്റെ വിജയ മോഹങ്ങൾക്കും, ഈ സിംഹാസനത്തിനും നൽകുന്ന ഒരു കൊടിയ മുന്നറിയിപ്പാണ്.”
ദുര്യോധനൻ ഒരു മറുപടിയും പറഞ്ഞില്ല. തന്റെ മകന്റെ മരണത്തെക്കുറിച്ചോ, ഭാര്യയുടെ ദുഃഖത്തെക്കുറിച്ചോ ചിന്തിക്കാൻ പോലും അവന് കഴിഞ്ഞില്ല. അവന്റെ കണ്ണുകൾക്ക് മുന്നിൽ അഭിമാനവും വാശിയും മാത്രമായിരുന്നു.
ആ രാത്രിയിൽ, ഭാനുമതി യുദ്ധക്കളത്തിൽ നിന്ന് കൊണ്ടുവന്ന മകന്റെ തണുത്തുറഞ്ഞ ശരീരത്തിന് മുമ്പിൽ മുട്ടുകുത്തി. അവളുടെ നിശ്ശബ്ദത തകർന്ന്, ഒരു കൊടുങ്കാറ്റുപോലെ നിലവിളി ഉയർന്നു. അമ്മയുടെ ദുഃഖം കൊട്ടാരത്തിലെ കരിങ്കൽ ചുമരുകളെ പോലും വിറപ്പിച്ചു, നിദ്ര സ്പർശിക്കാത്ത എല്ലാവരെയും കരയിപ്പിച്ചു.
“നീ നിന്റെ പിതാവിന്റെ അഭിമാനത്തിന്റെ നിഴലിൽ മരിച്ചെങ്കിലും, എന്റെ മകനേ... നിനക്കുവേണ്ടിയുള്ള നിന്റെ അമ്മയുടെ പ്രാർത്ഥനകളിൽ നീ എന്നും ജീവിക്കും. ഈ യുദ്ധം എത്ര വിജയം നേടിയാലും, നീയാണ് യഥാർത്ഥത്തിൽ ഈ യുദ്ധത്തിന്റെ രക്തസാക്ഷി! നിന്റെ മരണം ഈ ക്രൂരമായ കളിക്കുള്ള മറുപടിയാണ്!”
ആ ദിവസത്തോടെ, ഭാനുമതി ഒരു രാജ്ഞിയായിരുന്നില്ല. അധികാരത്തിന്റെയോ വിജയത്തിന്റെയോ പ്രതീക്ഷകളില്ലാത്ത, തന്റെ സർവ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട ഒരു തോറ്റുപോയ അമ്മയായി അവർ മാറി. അവർക്ക് കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധത്തിന്റെ അവസാനം വരെ കാത്തിരിക്കേണ്ട ഒരാളായി മാത്രം ജീവിച്ചു.
ഭാഗം 9 – യുദ്ധത്തിന്റെ ഭീകരത
യുദ്ധം അവസാനിച്ചു. ഭീകരമായ കുരുക്ഷേത്രം ശാന്തമായി, എന്നാൽ ആ ശാന്തത മരണം നൽകിയ ഭീതിയുടെതായിരുന്നു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ മണ്ണിൽ രക്തത്തിന്റെ ഗന്ധം തങ്ങിനിന്നു, വിജയിച്ച പാണ്ഡവർ പോലും ദുഃഖിതരായിരുന്നു; ആ വിജയം അവർക്ക് ഒരു ശൂന്യത മാത്രമാണ് സമ്മാനിച്ചത്.
ഭാനുമതി, ഇനി ഒരു രാജ്ഞിയോ ഭാര്യയോ അല്ലാത്തവൾ, തന്റെ കൊട്ടാരം ഉപേക്ഷിച്ച്, തോഴിമാരോ അംഗരക്ഷകരോ ഇല്ലാതെ, സ്വർണ്ണ പാദുകം പോലും ധരിക്കാതെ യുദ്ധഭൂമിയിലേക്ക് നടന്നു. ഭൂമിയിൽ നിന്ന് വേർപെട്ട് പറന്നുയരുന്ന ഒരു ആത്മാവിനെപ്പോലെയായിരുന്നു അവളുടെ നടത്തം. യുദ്ധത്തിൽ മരിച്ചവരുടെ അനേകം ശരീരങ്ങൾക്കിടയിലൂടെ അവൾ മുന്നോട്ട് നീങ്ങി, അവളുടെ കാൽപ്പാടുകൾ മരണത്തിന്റെ മണ്ണിൽ പതിഞ്ഞു.
അവിടെ, നിലംപരിശായി കിടക്കുന്ന ശവശരീരങ്ങൾക്കിടയിൽ, അവൾ തന്റെ രാജാവിനെ – തന്റെ പ്രിയതമനെ – കണ്ടെത്തി. ഭീമന്റെ ഗദാപ്രഹരമേറ്റ് തളർന്ന് കിടക്കുന്ന ദുര്യോധനൻ. അവൾ അവന്റെ തല, ഒരു മകന്റെ തലയെപ്പോലെ, സ്വന്തം മടിയിൽ വെച്ചു. അവന്റെ മുറിവുകളിൽ അവളുടെ കണ്ണുനീർ വീണു. ആ കണ്ണുനീർ അവളുടെ ദുഃഖമായിരുന്നു. അമൃത് പോലെ ആ കണ്ണുനീർ തുള്ളികൾ അയാളുടെ മുറിവുകളെ കഴുകി.
ദുര്യോധനന്റെ കണ്ണുകൾ പതുക്കെ തുറന്നു. അവൻ അവളെ കണ്ടു.
“ദുര്യോധനാ,” അവളുടെ ശബ്ദം സ്ഫടികം പോലെ തെളിഞ്ഞിരുന്നു. “നീ ഈ യുദ്ധം ജയിച്ചിട്ടില്ല, എന്നാൽ തോറ്റിട്ടുമില്ല. ഈ ലോകത്തിലെ നീ ഏറ്റവും ഇഷ്ടപ്പെട്ട നിന്റെ രാജ്യം നിനക്ക് നഷ്ടമായി. പക്ഷേ, എന്റെ ഹൃദയത്തിലെ സിംഹാസനം എപ്പോഴും നിനക്ക് സ്വന്തമാണ്. നമ്മുടെ പ്രണയം ഈ ലോകത്തിന്റെ ദുഃഖത്തിൽ അഗ്നിയായി ജ്വലിച്ചുയരും. അത് ശാശ്വതമായ പ്രകാശമായി നിലനിൽക്കും.”
അവന്റെ കണ്ണുകൾ, ചോരയും മണ്ണും പുരണ്ടിട്ടും, അവളിലേക്ക് മാത്രം തിളങ്ങി നിന്നു. അവന്റെ മുഖത്ത് മരണം നിഴലിച്ചിരുന്നു, പക്ഷേ ആ മുഖം ഇപ്പോൾ ശാന്തമായിരുന്നു. ഭാനുമതിയുടെ കണ്ണീരിനാൽ അവന്റെ മുറിവുകൾ കഴുകപ്പെട്ടപ്പോൾ, അവന്റെ ചുണ്ടിൽ ഒരു തളർന്ന ചിരി വിരിഞ്ഞു—അവസാനത്തെ, ഏറ്റവും വേദനിപ്പിക്കുന്ന ചിരി.
“ഭാനുമതീ... എന്റെ പ്രിയപ്പെട്ടവളേ...” അയാളുടെ ശബ്ദം മരണത്തിന്റെ മഞ്ഞുമൂടിയപോലെ നേർത്തു. “നീ... നീയാണ് എന്റെ അവസാന ശ്വാസം... ഈ മരണം പോലും എനിക്കൊരു വേദനയല്ല, നിന്റെ സാമീപ്യം എനിക്കുള്ള അവസാനത്തെ ആശ്വാസമാണ്.”
അവൻ കൈകൾ ഉയർത്താൻ ശ്രമിച്ചു, അവളുടെ കവിളിൽ തലോടാനായി. “എന്റെ പ്രിയതമേ... എന്റെ പ്രണയമേ... എന്റെ തെറ്റുകൾ, എന്റെ വാശികൾ, എന്റെ എല്ലാ അഹങ്കാരവും... നീ എനിക്ക് നൽകിയ ഈ ദിവ്യമായ പ്രണയം... അതെല്ലാം ഞാൻ എന്റെ അഹങ്കാരത്താൽ ഇല്ലാതാക്കി കളഞ്ഞു. ഈ ലോകത്ത്, ഞാൻ ഒരു ഭർത്താവ് മാത്രമല്ല, ഈ മഹത്തായ രാജവംശത്തിലെ കണ്ണികൂടിയാണ്. ഈ രാജ്യം അനാഥമാകാതെ സംരക്ഷിക്കാനുള്ള ബാധ്യത എനിക്കുണ്ടായിരുന്നു. നിന്നെ തട്ടിയെടുത്തത് എന്റെ അധികാരമോഹമല്ലായിരുന്നു, മറിച്ച്, നീ തന്നെയായിരുന്നു എന്റെ ഹൃദയം! ദുര്യോധനന് പ്രണയം എപ്പോഴും കുരുവംശത്തോടും നിന്നോടും മാത്രമായിരുന്നു. ഇന്ന്, ഈ മണ്ണിൽ കിടക്കുമ്പോൾ ഞാൻ തിരിച്ചറിയുന്നു... ഈ ലോകത്തെ സ്വർഗ്ഗമാക്കാമായിരുന്ന നിന്റെ പ്രണയമാണ് ഞാൻ യുദ്ധം ചെയ്ത് നശിപ്പിച്ചത്! എന്നോട് ക്ഷമിക്കൂ... എല്ലാം... എല്ലാം അവസാനിച്ചു...”
അവന്റെ കണ്ണുകൾ മെല്ലെ അടഞ്ഞു. ദുര്യോധനൻ എന്ന രാജാവ്, ഭർത്താവിന്റെ വിടവാങ്ങലും പ്രണയത്തിന്റെ പശ്ചാത്താപവും പേറി ആ മണ്ണിൽ നിത്യനിദ്രയിലാണ്ടു. അവന്റെ വാക്കുകൾ നിലച്ചു. ഹസ്തിനപുരിയുടെ മഹാരാജാവ് കണ്ണുകൾ അടച്ചു, ദുര്യോധനന്റെ ആത്മാവ് നിത്യതയിലേക്ക് പറന്നുയർന്നു.
ഭാഗം 10 – കലിംഗത്തിലേക്കുള്ള മടക്കം
കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധം അവസാനിച്ച ശേഷം, ദുര്യോധനന്റെ ശിരസ്സ് മടിയിൽ വെച്ച് വിലപിക്കുന്ന ഭാനുമതിയെ പാണ്ഡവർ കണ്ടു. രാജ്യം വിജയിച്ചവരുടെ കടമയെന്ന നിലയിൽ, പാണ്ഡവരിൽ പ്രധാനിയായ യുധിഷ്ഠിരൻ, ദുഃഖം നിറഞ്ഞ മനസ്സോടെ ഭാനുമതിയോട് ഹസ്തിനപുരിയിലേക്ക് മടങ്ങാൻ അഭ്യർത്ഥിച്ചു. അവിടെ അവർക്ക് രാജ്ഞിയുടെ എല്ലാ ആദരവും സംരക്ഷണവും നൽകാമെന്നും വാഗ്ദാനം ചെയ്തു.
എന്നാൽ, ഭാനുമതിയുടെ മനസ്സ് ഹസ്തിനപുരിയോടും അവിടുത്തെ സിംഹാസനത്തോടും എന്നെന്നേക്കുമായി അകന്നിരുന്നു.
“മഹാരാജാവേ,” അവളുടെ ശബ്ദം ശാന്തമായിരുന്നെങ്കിലും, അതിൽ വിധിയുടെ തീവ്രതയുണ്ടായിരുന്നു. “എന്റെ ഭർത്താവില്ലാത്ത ഈ രാജ്യം എനിക്ക് ശൂന്യമാണ്. എന്റെ മകൻ മരിച്ച ഈ ഭൂമിയിൽ, ഇനി ഒരു അധികാരത്തിലും എനിക്ക് താൽപര്യമില്ല. ഒരു രാജസിംഹാസനവും ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല; എല്ലാം നഷ്ടപ്പെട്ട എനിക്ക് ഇനി ഇവിടെ താമസിക്കാൻ കഴിയില്ല.”
സന്യാസിനിയായ രാജ്ഞി:
ഹസ്തിനപുരിയിലെ എല്ലാ രാജകീയ ആഡംബരങ്ങളും ഭാനുമതി ഉപേക്ഷിച്ചു. സ്വർണ്ണാഭരണങ്ങളും, പട്ടുചേലകളും, കിരീടവും വേണ്ടെന്ന് വെച്ച്, ഒരു സന്യാസിനിയെപ്പോലെ വേഷം മാറി അവൾ കാൽനടയായി കലിംഗദേശത്തേക്ക് മടങ്ങി. അവരുടെ പാദങ്ങൾ, മകനെയും ഭർത്താവിനെയും നഷ്ടപ്പെട്ട ഒരമ്മയുടെ ദുഃഖം മാത്രം ഭൂമിയിൽ പകർത്തി.
കലിംഗയിലെ ഏകാന്തവാസം: ഓർമ്മകളുടെ പ്രകാശം
ഹസ്തിനപുരിയിലെ ദുരന്തഭൂമി വിട്ട്, ഭാനുമതി തന്റെ മാതൃരാജ്യമായ കലിംഗത്തിലെത്തി. രാജകീയ സിംഹാസനത്തിനോ, കൊട്ടാരത്തിലെ പ്രൗഢിക്കോ വേണ്ടി അവർ ഒട്ടും ആഗ്രഹിച്ചില്ല. പകരം, കലിംഗയിലെ വനത്തോടു ചേർന്ന ഒരു വിജനമായ ആശ്രമം അവർ സ്വയം തിരഞ്ഞെടുത്തു. അവിടെ, ലോകത്തിന്റെ എല്ലാ ബഹളങ്ങളിൽ നിന്നും അകന്ന്, ദുഃഖത്തിന്റെ ശാന്തമായ ഒരു ആശ്രമത്തിൽ അവർ അഭയം തേടി.
അവസാന നാളുകളിൽ ഭാനുമതി ജീവിച്ചത് ഒരു രാജ്ഞിയുടെ ജീവിതമായിരുന്നില്ല. അവളുടെ ദിനചര്യകൾ തപസ്സിനും ധ്യാനത്തിനും മാത്രമായി സമർപ്പിച്ചു. കണ്ണുകളടച്ചിരിക്കുമ്പോൾ, അവളുടെ മനസ്സിൽ കാലം മായ്ക്കാത്ത ചിത്രങ്ങൾ തെളിഞ്ഞു വന്നു: ദുര്യോധനന്റെ തീക്ഷ്ണമായ വീര്യവും, അഹങ്കാരത്തിനടിയിലെ നിഷ്കളങ്കമായ പ്രണയവും, മകൻ ലക്ഷ്മണൻ കളിച്ചു ചിരിച്ച ബാല്യകാലവും. ഈ ഓർമ്മകൾ അവൾക്ക് തീരാത്ത ഊർജ്ജവും, ഒരു പുണ്യനദിയുടെ നിലയ്ക്കാത്ത പ്രവാഹവും നൽകി.
ദുര്യോധനെ കുറിച്ചുള്ള അവളുടെ ചിന്തകൾ , ആശ്രമത്തിന്റെ ഇരുട്ടിലും നിറഞ്ഞു നിന്നു. ഹസ്തിനപുരിയിലെ അധികാരചിന്തകളോ, സിംഹാസനമോ, രാജകീയ ബന്ധങ്ങളുടെ ഭാരമോ അവളെ സ്പർശിച്ചില്ല. അവളുടെ ലോകം ശുദ്ധമായ സ്നേഹത്തിന്റെ ഓർമ്മകളിൽ മാത്രമായി ചുരുങ്ങി. ഈ ചിന്തകൾ യുദ്ധഭൂമിയിലെ രക്തം പോലെ കയ്പേറിയതായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് ദിവ്യമായ ശാന്തത നൽകുന്നതായിരുന്നു.
വർഷങ്ങൾ തപസ്സുപോലെ കടന്നുപോയി. ഏകാന്തമായ ഈ ജീവിതത്തിലും, തീവ്രമായ പ്രിയവിയോഗദുഃഖത്തിലും, ഭാനുമതിയുടെ ശരീരം പ്രായാധിക്യത്തിന് കീഴടങ്ങിത്തുടങ്ങി. ഒടുവിൽ, ഒരു പ്രശാന്തമായ സന്ധ്യയിൽ, സൂര്യൻ അസ്തമിച്ച് ചക്രവാളം ഇരുളുന്ന നേരം, അവൾ ധ്യാനത്തിലിരുന്നു. അവളുടെ മനസ്സിലൂടെ ദുര്യോധനനോടുള്ള അവസാന യാത്ര പറച്ചിൽ കടന്നുപോയി: "നീ യുദ്ധഭൂമിയിൽ വീഴുമ്പോൾ, ഞാൻ സമാധാനത്തിന്റെ തീയിൽ വീഴും." യഥാർത്ഥത്തിൽ അവൾ അഗ്നിയിൽ വീണില്ലായിരിക്കാം, പക്ഷേ ദുഃഖാഗ്നിയിൽ വർഷങ്ങളോളം ജീവിച്ച് ആ വാക്ക് പാലിക്കുകയായിരുന്നു.
പ്രിയതമന്റെയും മകന്റെയും ഓർമ്മകൾ മാത്രം മനസ്സിൽ പേറി, ആ ശാന്തമായ ആശ്രമസന്നിധിയിൽ ഭാനുമതിയുടെ ആത്മാവ് ശരീരത്തെ വിട്ട് അകന്നുപോയി. പ്രണയത്തിന്റെ ഓർമ്മയിൽ ജീവിച്ച ഒരു രാജ്ഞിയുടെ അന്ത്യമായിരുന്നു അത്. രാജാധികാരം നിലനിർത്തുവാൻ കഴിയാതിരുന്ന ദുര്യോധനൻ, ഒടുവിൽ തന്റെ പ്രിയതമയോടൊപ്പം നിത്യശാന്തിയുടെ ലോകത്ത് ഒന്നിച്ചു ചേർന്നു. ഭാനുമതിയുടെ ആത്മാവ്, അവിടെ ലക്ഷ്മണകുമാരനെ ചേർത്തു പിടിച്ച്, ദുര്യോധനനോടൊപ്പം നിത്യമായ പ്രണയപ്രകാശമായി വിളങ്ങുന്നു.
